Şu liderlik denilen kavram. Öteden beri itici ve soğuk gelmiştir bana. Bilir bilmez herkes, ordan burdan derlediği bilgilerle, ”liderlik” yazıyor, “liderlik” anlatıyor. Liderlik üzerine yazılanlara, anlatılanlara baktığınızda biri diğeriyle tutarlı hiçbir şey yok ortada. Mevlana’nın “Körler ve Fil” hikayesindeki gibi herkes tuttuğu yerden tanımlıyor.
“Ne yani, o kadar akıllı başlı adamın incelediği bir kavramı mı sorguluyorsun?” diye soranlara cevabım: “Evet sorguluyorum. Üstelik bir adım daha ileri gidiyorum. Bu liderlik dediğiniz şey hem var hem yok bir şey diyorum.”
Herkes beğendiği bir şahsiyete bakarak onu lider olarak görüyor, ondaki özellikleri abartıyor, yüceltiyor ve liderlik vasıfları olarak öne sürüyor. Doğal olarak birisinin liderlik olarak öne sürdüğü özellikler bir başkasınınkiyle örtüşmüyor. Oysa bilim tanımla başlar. Tanımını yapamadığınız bir şeyin teorisini oluşturamazsınız, teorisi olmayan şeyi geliştiremezsiniz.
Liderlik, pratik bir kavramdır. Zamana, topluma, coğrafyaya ve koşullara göre değişir. O nedenle -hele iş dünyasında- herkesin üzerinde mutabık kalabileceği bir liderlik modeli yoktur, olamaz. O nedenle birbirleriyle hiç ilgisi olmayan bir yığın insan, birilerince lider olarak anılmıştır, anılmaktadır.
Atatürk bir lider midir? Evet… Ya Hitler? Evet… II. Abdülhamit? Evet… Lenin? Evet… Gandhi? Evet… Mao? Evet…
Neden hepsine “evet” yazdım? Çünkü bu insanları lider olarak görenler ve izleyenler olduğuna göre, onlar için bu insanlar liderdir. Pekala, bu liderlerin birbiriyle “liderlik” bakımından anlamlı ortak nitelikleri, özellikleri var mı? Yok…
E hadi o zaman standart bir liderlik süreci, modeli oluşturun… Hadi bir ortak liderlik tanımı yapın… İmkansız…
Ben konuya iş dünyası boyutuyla bakarım. Son yıllarda iş dünyasında “lider, liderlik” kavramını olur olmaz her durumda kullanma, neredeyse okuma yazma bilen herkesten liderlik eğitimi alma modası giderek yayıldı. Oysa iş dünyası, genellemelerle, soyut önerilerle yürütülecek bir alan değildir. Liderlik gibi içini her şekilde doldurabileceğiniz bir kavram iş dünyasının somutluğuna aykırıdır. O nedenle piyasadaki lider tanımlarına hiç uymayan, ne yaptığını bilen, aklı başında yöneticilerin elinde büyüyen, kâr eden bir çok şirket; lider özellikleri olduğu düşünülen insanların elinde batmış ya da batma noktasına gelmiştir.
Sözün özü: Liderlik iş dünyasına uygun bir kavram değildir. Moda akımlara kapılarak zorlama kavramlar uydurmanın iş dünyasında karşılığı yoktur. Üstelik işi yöneten herkesin de illa -ne olduğu net olmayan- liderlik vasıflarına sahip olmak gibi bir zorunluluğu da yoktur.