Çanakkale Savaşı’nın 100. Yılını andığımız bir dönemde, o savaşın anlamını kavramaktan yoksun kalabalıkların acı bir görgüsüzlüğünden söz edeceğim bu yazıda.
Çanakkale’de bir değil birkaç kuşak insanımızı yitirdik vatanı korumak için. Dile kolay 253 bin can… Ülkenin eğitimli eğitimsiz iş gücünün neredeyse tamamını şehit verdik.
İtilaf Devletleri Çanakkale’yi geçememenin ezikliğiyle olanca güçleriyle saldırıyor, biz ise olanca gücümüzle direniyor, savaşıyorduk. Çanakkale şehide doymayan bir cephe olmuştu.
Ne var ki cephede savaşacak yaşta ve fiziki yeterlilikte asker kalmamıştı Anadolu’da. Bunun üzerine Sultan V. Mehmed Reşad 1331’de (1915) bir emir yayınlayarak askere alınma yaşını onbeşe düşürmüş ve 1315 doğumluların da askere alınmalarını buyurmuştur.
Bu emir üzerine liselerin 10. Sınıf öğrencileri dahil eli silah tutabilen, bedensel gelişimi elverişli delikanlılar cepheye gönderilmeye başlanmıştır. O nedenle o gün Anadolu’da bulunan birçok lise bir sonraki dönem mezun verememiştir. Çünkü öğrencilerinin bir çoğu Çanakkale’de şehit düşmüştür.
İşte yaşları on beşten başlayan bu çocukların cepheye çağrılmaları üzerine Tokat bölgesinden oğullarını savaşa gönderen analar acılarını bir ağıt – türküyle dillendirmişlerdir:
Hey onbeşli onbeşli
Tokat yolları taşlı Onbeşliler gidiyor Kızların gözü yaşlı
Aslan yarim kız senin adın Hediye Ben dolandım sen de dolan gel beriye Fistan aldım endazesi onyediye
Giderim ilinizden (elinizden) Kurtulam dilinizden Yeşil baş ördek olsam Su içmem gölünüzden
Aslan yarim kız senin adın Hediye Ben dolandım sen de dolan gel beriye Fistan aldım endazesi onyediye…
Hani canlı müzik yapılan yerlerde, düğünlerde, eğlencelerde asıl formundan hızlı çalınınca oyun havasına bürünen ve şakır şakır göbek attığınız türkü işte bu. Oğullarını savaşa gönderen anaların ağıdı aslında.
Bu ezgiyi özgün haline en yakın Erkan Oğur okuyor. Onun dışında kimden dinlesek fingir fingir. Yazık. Bu kadar tarih bilinçsizliği, bu kadar halk kültürüne duyarsızlık olmaz.